Αυτογνωσία & Προσωπική Ανάπτυξη

Jiddu Krishnamurti

Πώς μπορώ να απαλλαγώ από το φόβο;

Απόσπασμα από το βιβλίο "Ελευθερία, Η Αρχή και το Τέλος", κεφάλαιο "Περί Φόβου".

Πώς μπορώ να απαλλαγώ από το φόβο που επηρεάζει την κάθε μου πράξη;

Τι εννοούμε με το φόβο; Φόβο για ποιο πράγμα; Υπάρχουν διάφοροι τύποι φόβου και δεν είναι ανάγκη να αναλύσουμε τον καθένα. Αλλά μπορούμε να δούμε ότι ο φόβος γεννιέται όταν δεν κατανοούμε πλήρως μια σχέση μας. Σχέσεις δεν υπάρχουν μόνο μεταξύ των ανθρώπων αλλά μεταξύ των  ανθρώπων και  της φύσης, μεταξύ των ανθρώπων και της περιουσίας, μεταξύ των  ανθρώπων και των ιδεών. Εφόσον αυτές οι σχέσεις δεν κατανοούνται πλήρως, θα υπάρχει αναγκαστικά φόβος. Η ζωή είναι σχέση. Υπάρχω σημαίνει σχετίζομαι και χωρίς σχέση δεν υπάρχει ζωή. Τίποτε δεν μπορεί να υπάρχει σε απομόνωση. Εφόσον ο νους αναζητά την απομόνωση, θα υπάρχει πάντα φόβος. Ο φόβος δεν είναι κάτι το αφηρημένο, υπάρχει μόνο σχετικά με κάτι.

Τo ερώτημα είναι: Πώς να απαλλαγούμε από τον φόβο; Πρώτα απ’ όλα το κάθε τι που υπερνικούμε, θα πρέπει να το κατακτήσουμε ξανά και ξανά. Κανένα πρόβλημα δεν μπορεί τελικά να υπερνικηθεί, να κατακτηθεί. Μπορεί να κατανοηθεί και όχι να κατακτηθεί. Είναι δύο εντελώς διαφορετικές πορείες και η πορεία της κατακτήσεως οδηγεί σε νέα πάλι σύγκρουση, σε νέο φόβο. Το να αντιστεκόμαστε,να κυριαρχούμε, να πολεμούμε ένα πρόβλημα ή να αμυνόμαστε εναντίον του, οδηγεί μονάχα σε περισσότερη σύγκρουση, ενώ αν μπορέσουμε να κατανοήσουμε το φόβο, αν διεισδύσουμε βαθιά του, τότε ο φόβος δεν θα ξαναγυρίσει ποτέ με οποιαδήποτε μορφή.

Καθώς είπα, ο φόβος δεν είναι κάτι το αφηρημένο. Υπάρχει μόνο σχετικά με κάτι. Τι εννοούμε με το φόβο; Σε τελευταία ανάλυση, φοβόμαστε την ανυπαρξία, το να μη «γίγνεσθαι». Όταν λοιπόν, υπάρχει αυτός ο φόβος της ανυπαρξίας, της μη προόδου ή ο φόβος του αγνώστου, του θανάτου, μπορεί αυτός ο φόβος να υπερνικηθεί μέσω της αποφασιστικότητας, μέσω ενός συμπεράσματος, ή μέσω οποιασδήποτε εκλογής; Ασφαλώς όχι. Η απλή καταπίεση, η εξιδανίκευση ή η αντικατάσταση δημιουργούν περισσότερη αντίσταση, δεν είναι έτσι; Επομένως, ο φόβος δεν μπορεί να υπερνικηθεί με οποιοδήποτε είδος πειθαρχίας, με οποιοδήποτε είδος αντιστάσεως. Πρέπει να το δούμε καθαρά αυτό το γεγονός, να το αισθανθούμε και να το ζήσουμε. Ο φόβος δεν μπορεί να υπερνικηθεί με κανενός είδους άμυνα ή αντίσταση, ούτε μπορούμε να απελευθερωθούμε από το φόβο με την αναζήτηση μιας απαντήσεως ή με μια απλή διανοητική ή λεκτική εξήγηση.

Αλλά τι φοβόμαστε; Φοβόμαστε ένα γεγονός ή μια ιδέα περί ενός γεγονότος; Φοβόμαστε το πράγμα όπως είναι ή φοβόμαστε εκείνο που νομίζουμε ότι είναι; Πάρτε σαν  παράδειγμα τον θάνατο. Φοβόμαστε το γεγονός του θανάτου ή την ιδέα του θανάτου; Το γεγονός είναι ένα πράγμα και η ιδέα περί ενός γεγονότος είναι ένα άλλο πράγμα. Φοβάμαι τη λέξη «θάνατος» ή το ίδιο το γεγονός; Επειδή φοβάμαι τη λέξη, την ιδέα, δεν κατανοώ ποτέ το γεγονός, ποτέ δεν αντικρίζω το γεγονός. Μόνο όταν είμαι σε πλήρη επικοινωνία με το γεγονός δεν υπάρχει φόβος. Αν δεν είμαι σε επικοινωνία με το γεγονός, τότε υπάρχει φόβος και δεν υπάρχει επικοινωνία με το γεγονός εφόσον έχω μια ιδέα, μια γνώμη, μια θεωρία περί του γεγονότος. Ώστε πρέπει να έχω ξεκαθαρίσει μέσα μου εάν φοβάμαι τη λέξη, την ιδέα ή το γεγονός. Αν αντικρύσω κατάματα το γεγονός, δεν υπάρχει τίποτα που πρέπει να κατανοήσει σε σχέση με αυτό. Το γεγονός είναι εκεί, μπροστά μου και μπορώ να ασχοληθώ με αυτό. Αν φοβάμαι τη λέξη, τότε πρέπει να κατανοήσω τη λέξη, να εμβαθύνω μέσα σε όλο το μηχανισμό που προϋποθέτει η λέξη, ο όρος.

 


Για παράδειγμα, φοβάται κάποιος τη μοναξιά, φοβάται τον πόνο της μοναξιάς. Ασφαλώς αυτός ο φόβος υπάρχει, επειδή ποτέ κανείς δεν αντίκρισε πραγματικά τη μοναξιά, ποτέ κανείς δεν ήρθε σε πλήρη επικοινωνία μαζί της. Τη στιγμή που είναι απολύτως ανοικτός στο γεγονός της μοναξιάς μπορεί κανείς να κατανοήσει εκείνο που είναι. Αλλά έχουμε μια ιδέα, μια γνώμη γι΄αυτό , που βασίζεται σε προηγούμενες γνώσεις. Αυτή η ιδέα, αυτή η γνώμη, αυτές οι προηγούμενες γνώσεις περί ενός γεγονότος δημιουργούν το φόβο. Ο φόβος είναι προφανώς το αποτέλεσμα της κατονομασίας, της αποδόσεως ενός όρου, της προβολής ενός συμβόλου που αντιπροσωπεύει το γεγονός. Δηλαδή ο φόβος δεν είναι ανεξάρτητος από τη λέξη, από τον όρο.

Έχω μια αντίδραση, ας πούμε στη μοναξιά. Δηλαδή λέω ότι φοβάμαι το να είμαι «τίποτα». Φοβάμαι το ίδιο το γεγονός ή δημιουργείται αυτός ο φόβος επειδή έχω κάποια προηγούμενη γνώση του γεγονότος; Και γνώση είναι η λέξη, το σύμβολο, η εικόνα. Πώς μπορεί να φοβάται κανείς ένα γεγονός; Όταν αντικρίζω κατάματα ένα γεγονός, όταν είμαι σε άμεση επικοινωνία μαζί του, τότε μπορώ να το κοιτάξω, να το παρατηρήσω. Επομένως δεν υπάρχει φόβος του γεγονότος . Εκείνο που προκαλεί το φόβο είναι η ιδέα μου περί του γεγονότος, δηλαδή το τι μπορεί ένα γεγονός να είναι ή να κάνει.

Η γνώμη μου, η ιδέα μου, η πείρα μου, οι γνώσεις μου περί του γεγονότος είναι αυτά που δημιουργούν το φόβο. Εφόσον υπάρχει λεκτική έκφραση του γεγονότος, η απόδοση ενός ονόματος στο γεγονός και επομένως η συνταύτιση ή η καταδίκη του, εφ’ όσον η σκέψη σαν παρατηρητής κρίνει το γεγονός, θα πρέπει να υπάρχει και φόβος. Η σκέψη είναι το προϊόν του παρελθόντος και μπορεί να υπάρχει μόνο μέσω της λεκτικής εκφράσεως, μέσω των συμβόλων και μέσω νοητικών εικόνων. Εφόσον η σκέψη παρατηρεί ή μεταφράζει το γεγονός, θα υπάρχει φόβος.

Έτσι, είναι ο νους εκείνος που δημιουργεί το φόβο και ο νους είναι ο μηχανισμός του ‘σκέπτεσθαι’. Οι σκέψεις είναι εκφράσεις με λέξεις. Δεν μπορείτε να σκέφτεστε χωρίς λέξεις, χωρίς σύμβολα, χωρίς νοητικές εικόνες. Αυτές οι εικόνες, που είναι οι προκαταλήψεις, οι προηγούμενες γνώσεις, οι φόβοι του νου, προβάλλονται πάνω σ το γεγονός και από αυτό δημιουργείται φόβος. Υπάρχει ελευθερία από το φόβο μόνο όταν ο νους είναι ικανός να αντικρίσει το γεγονός χωρίς να το μεταφράσει, χωρίς να του δώσει ένα όνομα, να του κολλήσει μια ετικέτα. Αυτό είναι αρκετά δύσκολο, γιατί τα αισθήματα, οι αντιδράσεις, οι ανησυχίες που έχουμε, αναγνωρίζονται αμέσως από το νου και κατονομάζονται. Το αίσθημα της ζήλειας αναγνωρίζεται από αυτή τη λέξη. Είναι δυνατόν να μην αναγνωρίσω ένα αίσθημα, να κοιτάξω αυτό το αίσθημα, χωρίς να το ονομάσω; Η κατονομασία του αισθήματος είναι εκείνη που του δίνει συνέχεια, που το ενισχύει. Τη στιγμή που δίνετε ένα όνομα σε εκείνο που λέτε φόβο, το ενισχύετε. Αλλά αν μπορείτε να αντικρύσετε αυτό το αίσθημα χωρίς να το ονομάσετε, θα δείτε ότι σβήνει. Επομένως, εάν θέλει κανείς να ελευθερωθεί εντελώς από το φόβο, είναι ουσιώδες να κατανοήσει ολόκληρο το ,μηχανισμό της αποδόσεως όρων, της προβολής συμβόλων, νοερών εικόνων και της κατονομασίας από γεγονότα. Μπορούμε να ελευθερωθούμε από το φόβο μόνο όταν υπάρχει αυτογνωσία. Η αυτογνωσία είναι η αρχή της σοφίας, που είναι το τέλος του φόβου.

 

O Τζίντoυ Κρισναμoύρτι γεννήθηκε τo Μάιo τoυ 1895 στo Μαντάναπαλι, κoντά στo Μαντράς. Η μητέρα τoυ πέθανε τo 1905 και o πατέρας τoυ, την επόμενη χρονιά, πήγε μαζί με τoυς τέσσερεις γιoυς τoυ να ζήσει στo 'Αντιαρ, όπoυ ήταν τα κεντρικά γραφεία της Θεoσoφικής Εταιρείας. Λίγο αργότερα ο Κρισναμούρτι υιοθετήθηκε από την Αnnie Besant, πρόεδρo της Θεοσοφικής που είχε πειστεί ότι τo αγόρι ήταν ο Παγκόσμιος Διδάσκαλος που περίμεναν οι θεοσοφιστές. Το 1929, όμως, ύστερα από 18 χρόνια ο Κρισναμούρτι το διέλυσε και επέστρεψε όλη την περιουσία του πίσω στους δωρητές της. Η αναγγελία της διάλυσης, εκείνη την ημέρα, άρχισε έτσι:

"Πιστεύω ότι η αλήθεια είναι μια χώρα χωρίς κανένα μονοπάτι προς αυτήν, και δεν μπορεί να πλησιαστεί μέσα από κανένα δρόμo, καμιά θρησκεία, καμιά οργάνωση..."

Από τότε o Κρισναμoύρτι -και μέχρι το θάνατό του, το Φεβρουάριο του 1986- συνέχισε να ταξιδεύει σε όλo τoν κόσμo μιλώντας, συζητώντας και ακoύγoντας αναρίθμητoυς ανθρώπoυς πoυ ήθελαν να τoν δoυν. Ο Κρισναμούρτι υπήρξε ανέπτυξε τη μοναδική, πραγματικά, διδασκαλία του αντλώντας από την ίδια του την ύπαρξη και τη ζωή του, αφού δεν είχε διαβάσει κανενός είδους φιλοσοφικό ή θρησκευτικό βιβλίο. 'Εως τώρα έχουν εκδοθεί γύρω στα 80 δικά του βιβλία, ενώ τα περισσότερα έχουν μεταφραστεί σε πάνω από 10 γλώσσες σε όλο τον κόσμο.

Ο Κρισναμούρτι θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους στοχαστές και πνευματικούς δασκάλους όλων των εποχών. Δεν ανέπτυξε καμία φιλοσοφική θεωρία ή θρησκεία. Κυρίως μίλησε για τα προβλήματα της ζωής μας στις σύγχρονες κοινωνίες όπου επικρατούν η βιαιότητα και η διαφθορά, για την αναζήτηση της ασφάλειας και της ευτυχίας, αλλά και για την ανάγκη του ανθρώπου να ελευθερωθεί από τα εσωτερικά εμπόδια του φόβου, του θυμού, του πόνου και της θλίψης. Εξήγησε με μεγάλη ακρίβεια τους λεπτούς μηχανισμούς του νου και τόνισε την ανάγκη για στοχασμό και πνευματικότητα στην καθημερινή μας ζωή.